बचतीची सवय विकसित करणे आता सोपे आणि लाभदायक

कुणीतरी म्हटलेच आहे की, आपल्या बँक खात्यात पैसे ठेवलेले चांगले असतात.

‍

या विधानाला अर्थ आहे मात्र आता बँकेशिवाय आर्थिक बचतीने अनेक पर्याय उपलब्ध आहेत.

‍

आपल्या प्रत्येकाला काही ना काही सवयी असतात; काही चांगले, काही वाईट (हा लेख पूर्ण होण्यापूर्वी संपेल अशा आपल्या सिगारेटच्या पाकिटाकडे बघताय ?).

‍

परंतु एक महत्त्वाची सवय जी यंग इंडियन्स मध्ये विकसित होताना दिसत नाहीत ती म्हणजे पैशाची बचत करणे.

‍

"बचत" या संज्ञेचा एक सकारात्मक अर्थ आहे. आपण सर्वजण पैशाला बचत करण्यात "चांगले" असण्याची इच्छा बाळगू शकतो, परंतु विशिष्ट आणि व्यावहारिक दृष्टीने त्या टप्प्यावर कसे पोहोचायचे हे आपल्याला क्वचितच सांगितले जाते.

‍

डेलॉइटने केलेल्या एका अनुभवजन्य अभ्यासानुसार असे दिसून आले आहे की भारतातील तरुण पिढी त्यांच्या उत्पन्नाच्या सरासरी 10% पेक्षा कमी बचत करतात.

‍

ही संख्या धक्कादायक आहे कारण जर आपल्याला आरामात निवृत्त व्हायचे असेल तर अनेक दशकांसाठी आपल्या उत्पन्नाच्या किमान 15% रक्कम बाजूला ठेवावी, अशी शिफारस आर्थिक नियोजनकर्त्यांनी केली आहे.

‍

तर स्पष्टपणे परिस्थितीचे निराकरण करण्यासाठी काहीतरी आवश्यक आहे आणि आम्ही Jar येथे  आपल्याला यातून सही सलामत बाहेर काढण्यास आले आहोत.

‍

या लेखामध्ये, आम्ही बचत करण्याची सोपी सवय आपल्या बँक खात्यात पैसे कसे वाढवू शकते याचा आढावा घेणार आहोत आणि आपण आपले आवडते शूज खरेदी करू शकता याची खात्री करुन देत आहोत.

‍

जर आपण महागडे शूज खरेदी करणे आणि ते खरेदी करण्याची क्षमता असणे यामधील फरकाची जाणीव करून घेतली असेल, तर अभिनंदन, आपण ही आश्चर्यकारक सवय विकसित करण्याच्या आधीच एक पाऊल जवळ आहात.

‍

सवयीची व्याख्या आपण कशी करू शकतो ? 'एक स्थिर किंवा नियमित प्रवृत्ती किंवा सराव, विशेषत: एक अशी जी सोडून देणे कठीण आहे.

‍

त्या व्याख्येनुसार, आपण सर्वजण परिचित आहोत की पैसे खर्च करणे, जे पैसे वाचवण्याच्या विरुद्ध आहे, ते सोडणे खूप कठीण आहे, विशेषत: अशा काळात जिथे स्टोव्हवर काही दूध गरम करण्यापेक्षा इन्स्टाग्रामच्या लक्ष्यित जाहिरातींमधून सामग्री खरेदी करणे सोपे आहे.

‍

प्रश्न उरतोच, की आपण बचतीची सवय कशी लावून घेतो.

‍

ही सवय कशी विकसित करावी, किंवा त्या दृष्टीने कोणतीही सवय कशी लावावी, हे समजून घेण्यासाठी जेम्स क्लिअर यांचे 'ॲटॉमिक हॅबिट्स' हे पुस्तक उत्तम आहे.

‍

जेम्स आम्हाला सांगतो की कोणतीही सवय लावणे हे आपल्या वातावरणाला आपण कसे ढाळतो जेणेकरून आपले वातावरण आपल्याला विशिष्ट कृती करण्यास प्रवृत्त करते.

‍

आपल्याला शाळेत असलेल्या त्या वाचनाच्या सवयीकडे परत येऊ शकत नाही का?

‍

सकाळी आपल्या पलंगावर एखादे पुस्तक ठेवण्याचा प्रयत्न करा जेणेकरून आपण रात्री अंथरूणात प्रवेश केल्यावर आपल्याला ते वाचण्यास भाग पडेल.

‍

आता बचतीची सवय लावून घेण्यासाठी हे तर्कशास्त्र स्वीकारून, पहिली पायरी म्हणजे आपण आपल्या पर्यावरणाचे आणि वर्तनाचे परीक्षण करून आपल्या बचतीसाठी बर्म्युडा ट्रँगलसारखी असलेली ती क्षेत्रे ओळखावीत.

‍

आमच्याबरोबर रहा, हे समजणे कठीण आहे की आपल्याला त्या कॅप्टन अमेरिका-थीम असलेल्या बाथरूमच्या सजावटीची आवश्यकता नव्हती, परंतु आपल्या पैशाचे स्वत: पासून संरक्षण करण्यासाठी ही क्षेत्रे ओळखणे महत्वाचे आहे.

‍

आपल्या सवयींमधील गोंधळ ओळखायला शिका आणि त्यापासून मुक्त व्हा.

‍

पुढची पायरी म्हणजे एक यंत्रणा तयार करणे जी आपल्याला दरमहा आपल्या पगाराच्या चेकची काही रक्कम बाजूला ठेवण्यास भाग पाडते  .

‍

इथेच 'आधी स्वत:ला पैसे देणं' ही संकल्पना येते. प्रथम स्वत: ला पैसे देणे म्हणजे खर्चासाठी त्या पैशांपैकी कोणतेही पैसे मोजण्यापूर्वी प्रत्येक वेळी आपल्याला पैसे दिले जातात तेव्हा बचत करण्यासाठी पूर्वनियोजित रक्कम बाजूला ठेवणे.

‍

उदाहरणार्थ, जेव्हा आपण आपला पगाराचा चेक दरमहा जमा करता, तेव्हा बचत खात्यात x रक्कम बाजूला ठेवा आणि उरलेली रक्कम खर्च खात्यात जमा करा.

‍

साहजिकच, या पद्धतीचे यश आपल्याला आवश्यक नसलेले आयर्न मॅन हेल्मेट खरेदी करण्यासाठी आपले बचत खात्यात हातमारण्या पासून स्वताला परावृत्त करण्याच्या आपल्या क्षमतेवर अवलंबून आहे.

‍

दर महिन्याला नाही, तर आपण एखाद्या छोट्या गोष्टीपासून सुरुवात करूया, जसे की दररोज बचत करणे, जरी ते 10 रुपये असले तरी. हे कदाचित कमी रक्कम वाटेल परंतु आपण सातत्य ठेवल्यास ती पुढे जाऊन खूप मोठी होते.

‍

बचतीची सवय लावण्याचा सर्वात सोपा मार्ग म्हणजे आपली बचत स्वयंचलित करणे. फक्त आपले पैसे इकडून तिकडे हलविण्याची काही स्वयंचलित पद्धत सेट करा.

‍

हे आपल्याला आपली जीवनशैली समायोजित करण्यात मदत करेल जे आपण 'टेक होम' पे म्हणून मिळवता.

‍

जसे आपल्या सवयीने बिस्किटे खाणे ज्यामुळे आपली जडी वाढते, आपली बचत कमी करणे आपले पाकीट कमी करण्यासारखे आहे.

‍

आपण असा अंदाज बांधला असेल की, सगळ्या प्रणालींप्रमाणेच याही आधारस्तंभाची कोनशिला सोयीस्कर औचित्य न करता त्याचे काटेकोरपणे पालन करणे हा आहे.

‍

जर आपण नियमांना चिकटून राहू शकला नाहीत, तर आपण आतापर्यंत केलेली सर्व प्रगती मातीमोल कराल.

‍

लोक बऱ्याचदा पैसे वाचवणे पुढे ढकलतात कारण त्यांना असे वाटते की ते बचत करण्यासाठी पैसे कमवत नाहीत.

‍

प्रामाणिकपणे सांगायचे तर, एखाद्या व्यक्तीने कॉम्प्युटर स्क्रीनसमोर आरामात बसून असे म्हणणे की हे प्रत्येकासाठी खरे नाही हे खूप गर्विष्ठपणाचे आहे.

‍

पण आत्मविश्वासाने म्हणता येईल ते म्हणजे पैसे वाचवण्यासाठी खूप पगाराची गरज नाही  . हो 1000 रुपयांच्या पेचेकवर 300 रुपयांची बचत  करणे म्हणजे 1,00,000 रुपयांच्या पेचेकवर 30,000 रुपयांची बचत करण्यासारखेच आहे.

‍

आपली बचत आणि आपला पैसा वाढवण्याची युक्ती म्हणजे मोठ्या रकमेपासून सुरुवात न करणे, हे शक्य तितक्या लवकर सुरू करणे होय.

‍

आपण जितके तरुण असाल तितका आपला फायदा जास्त होईल. खरंच. वॉरेन बफे यांनी वयाच्या 11 व्या वर्षी आपला पहिला शेअर खरेदी केला. आज त्याची किंमत 107 अब्ज डॉलर्स आहे.

‍

त्याची सर्वात मोठी खंत म्हणजे तो 11 वर्षांचा होण्यापूर्वी आपले पैसे वाचवणे आणि गुंतवणूक करू शकला नाही.

‍

वेळ हा शब्दशः पैशासारखा असतो. लक्षात असू द्या, आपली अधीरता आपल्याला घटक ठरेल आणि आपला संयम आपल्याला नशीबवान बनवेल. हे नशीब कसे चमकते ? आता आम्ही जादूई बिट्सवर जात आहोत.

‍

लोकप्रिय समजुतीच्या विपरीत, आपण आपला पैसा बँक खात्यात ठेवल्यास तो वाढणार नाही. खरं तर, आपले पैसे बँक खात्यात (किंवा आपल्या पलंगाखाली) ठेवल्यास त्याचे मूल्य कमी होईल.

‍

याचे कारण महागाई ही संकल्पना, म्हणजे सर्वसाधारण भाववाढ आणि पैशाच्या खरेदीमूल्यात झालेली घसरण.

‍

गेल्या 10 वर्षांपासून भारतात महागाईचा सरासरी दर 7.6% आहे. म्हणजेच आज आपण बचत केलेले 100  रुपयाचे मूल्य उद्या 92.4 होईल.

‍

तर, हे स्पष्ट आहे की आपल्या पैशाचे मूल्य टिकवून ठेवण्यासाठी, आपल्याला पैसे अशा प्रकारे संग्रहित करावे लागतील की त्याचे मूल्य वाढेल.

‍

पैसे वाचवणे ही श्रीमंत होण्याची पहिली पायरी आहे, दुसरी पायरी म्हणजे त्या पैशाची गुंतवणूक करणे.

‍

आजच्या तरुण पिढीसाठी गुंतवणुकीचे अनेक पर्याय उपलब्ध आहेत, ज्यात एव्हरग्रीन पोस्ट ऑफिस सेव्हिंग स्कीमपासून इंटरनेटच्या आवडत्या क्रिप्टोकरन्सीपर्यंतचा समावेश आहे.

‍

परंतु या सर्व गुंतवणूकीच्या मार्गांमध्ये जे सामान्य आहे ते म्हणजे कंपाऊंडिंगची संकल्पना.

‍

चक्रवाढ व्याज म्हणजे प्रारंभिक मुद्दल आणि मागील कालावधीतील संचित व्याज या दोहोंच्या आधारे मोजलेले कर्ज किंवा ठेवीवरील व्याज होय.

‍

सोप्या शब्दांत सांगायचे तर, हे "व्याजावरील व्याज" आहे आणि साध्या व्याजापेक्षा अधिक वेगाने रक्कम वाढेल, जी केवळ मूळ रकमेवर मोजली जाते.

‍

दुसऱ्या शब्दांत सांगायचे तर, 100 रुपयांवर 10% साधे व्याज आपल्याला दोन वर्षांच्या अखेरीस 120 रुपये देईल, तर 100 रुपयांवर 10% चक्रवाढ व्याज आपल्याला दोन वर्षांच्या शेवटी 121रुपये देईल.

‍

आता हा प्रचंड फरक रु. 1 साधे व्याज आणि चक्रवाढ व्याजाचे परिणाम आपल्याला चक्रवाढीच्या सामर्थ्यावर विश्वास ठेवण्यासाठी पुरेसा नसेल.

‍

परंतु, वॉरेन बफे यांच्या 65 व्या वाढदिवसानंतरच त्यांच्या एकूण संपत्तीत 81.5 अब्ज डॉलर्स दिसून आले आहेत, हे जाणवल्यावर आपल्याला दोन गोष्टी लक्षात आल्या पाहिजेत:

‍

●       कंपाऊंडिंग ही एक अत्यंत शक्तिशाली शक्ती आहे जी आपली मूळ रक्कम आणि आपल्या व्याजाची रक्कम एकत्र वाढवते;

‍

●       ज्या कालावधीसाठी चक्रवाढ व्याज जमा होऊ दिले जाते, तितका जास्त काळ आपल्या संपत्तीतील वाढीला चालना मिळेल.

‍

थोडक्यात, वार्षिक 10% चक्रवाढ व्याजासह दररोज 100 रुपये वाचवण्याची कृती 23 वर्षे 9 महिन्यांनंतर तुम्हाला कोट्याधीश बनवेल.

‍

एक कोटी बघता यावेत म्हणून 23 वर्षे वाट पाहण्यासाठी स्वत:च्या मनाची तयारी करणे कठीण आहे, विशेषत: जेव्हा हायस्कूलमध्ये गणितात नापास झालेला आपल्या गल्लीत राहणारा मुलगा आज क्रिप्टो करोडपती आहे हे तुम्ही पाहता तेव्हा तर इतकी वाट बघायला तुम्ही तयार होत नाही.

‍

परंतु जेव्हा आपल्याला आठवते की सिगारेटच्या एका पॅकची किंमत सुमारे 200 रुपये आहे, तेव्हा धूम्रपान करण्याऐवजी दररोज 100 रुपयांची बचत केल्यास हे सुनिश्चित होईल की आपल्याकडे 23 वर्षांच्या शेवटी एक कोटी रुपये असतील  आणि आपण ते खर्च करण्यासाठी तुम्ही जिवंत असाल.

‍

तर, इथे आपल्याबरोबर, श्रीमंत होण्याचे रहस्य आता तुम्हाला सांगण्यात आले आहे. आर्थिक शिस्त लावून शक्य तितक्या लवकर आपल्या पगाराच्या थोड्या भागाची बचत करण्यास प्रारंभ करा.

‍

ते गुंतवा आणि कंपाऊंडिंगमुळे काय जादू होते बघा. आजच झाडे लावा जेणेकरून येणाऱ्या काही वर्षांत आपण त्यांच्या सावलीचा मनमुराद आनंद घेऊ शकाल. गुंतवणूकीसाठी शुभेच्छा!

‍